Podział płyt głównych

Cóż to byłby za piękny świat, gdyby wszystkie podzespoły komputera byłyby ze sobą kompatybilne. Niestety nie ma tak łatwo i podczas doboru kolejnych podzespołów należy zwrócić uwagę, czy są one ze sobą zgodne. Nie inaczej jest w przypadku płyt głównych, które różnią się nie tylko rozmiarem, ale również gniazdem na procesor, jak i chipsetem. Poniżej przedstawię kilka istotnych znaczeń.

Formaty płyt głównych

Wyróżniamy kilka rodzajów, a wybór odpowiedniego ma znaczenie, ponieważ nie każda płyta główna będzie pasowała do wszystkich obudów. Główne formaty używane w komputerach PC to:

• Extended ATX (E-ATX) – to największe płyty główne, ich wymiary to 305 x 330 mm
• ATX – to standardowy rozmiar, wymiary tych płyt to 305 x 244 mm.
• MicroATX (mATX, uATX, µATX) – to nieco zmniejszone ATX, wymiary to 244 x 244 mm.
• MiniITX (mITX) – to najmniejszy format płyt o wymiarach 170 x 170 mm.

Przy czym należy pamiętać, że są to maksymalne wymiary, a nie sztywne wartości.

Płyta główna a procesor

Wybierając płytę główną, musisz pamiętać o tym, że nie każdy procesor będzie do niej pasował. A to z powodu gniazda procesora (inaczej socket). Socket to miejsce na MOBO (motherboard – płyta główna), w którym instaluje się procesor. Poniższa lista przedstawia najpopularniejsze gniazda oraz procesory, które w nich umieścisz:

• LGA 1200 – procesory Intel 10 generacji (Core i3,i5,i7,i9)
• LGA 1151 – procesory Intel 6., 7., generacji na chipsetach 1** oraz 2** oraz 8. i 9. generacji dla chipsetów 3**, (Celeron, Pentium oraz Core i3, i5, i7, i9)
• LGA 2066 – procesory Intel Core serii X od 7. generacji
• AM4 – procesory AMD Ryzen 1. i 2. generacji oraz AMD Athlon 7. generacji
• TR4 – procesory AMD Ryzen Threadripper

Nie są to oczywiście wszystkie sockety – przedstawiłem jedynie obecnie najnowsze, najpopularniejsze z nich.

Chipsety

Prócz gniazda na procesor bardzo ważny jest również dobór odpowiedniego chipsetu płyty głównej. Wpływa on na bezpośrednią możliwość podkręcania procesora, pamięci operacyjnej czy łączenia dysków w system RAID. Szczegółnie w przypadku konstrukcji z chipsetami Intel wyróżniamy takie, na których procesory można podkręcić, oraz takie, na których OC jest całkowicie niemożliwe. Dla procesorów marki AMD, jedyny chipset, który nie umożliwia podkręcania to A320.

Chipsety Intel:

• X – to najbardziej zaawansowane układy przeznaczone dla profesjonalistów oraz największych entuzjastów sprzętu. Przeznaczona dla procesorów Intel Core serii X, takich jak Intel Core i9-7900X. Oczywiście pozwala na ich podkręcanie. Ostatnie chipsety X to:
• Intel X299 – najnowsza jednostka dla procesorów Skylake-X. Obsługuje pamięci RAM w trybie Quad Channel, zapewniając tym samym ich szybsze działanie.


• Z – to zaawansowane chipsety konsumenckie, które są najpopularniejsze wśród graczy i entuzjastów. Współpracują ze wszystkimi procesorami „mainstreamowymi”, to znaczy Intel Core, Pentium oraz Celeron. Swoją popularność zyskały dzięki możliwości podkręcania procesorów z odblokowanym mnożnikiem, a więc tych z literą K w nazwie, jak na przykład Intel Core i5-10600K. Najpopularniejsze chipsety Z to:
• Intel Z490– to najnowsze płyty, które obsługują Intel Core 10. generacji i przyszłe modele.
• Intel Z390 – to układ, który pojawił się wraz z procesorami Intel Core 9. generacji.
• Intel Z370 – to wypierany przez Z390 chipset, który zapewniał wsparcie procesorów Intel 8. generacji.
• Intel Z270 – to chipset dla procesorów Skylake oraz Kaby Lake, a więc 6. i 7. generacji procesorów Intel.


• H – to chipset uniwersalny. Sprawdzi się zarówno u podstawowych użytkowników PC, jak i do pracy w biurze czy w komputerze multimedialnym. Współpracuje ze wszystkimi procesorami konsumenckimi. Jest tańszy od chipsetu Z, ale nie umożliwia podkręcania CPU z odblokowanym mnożnikiem. Najpopularniejsze chipsety to:
• Intel H470 – dedykowany procesorom Intel 10. generacji., niemal identyczny do swojego poprzednika dla układów Coffe Lake
• Intel H410 – najtańsza opcja dla procesorów Intel 10. generacji.
• Intel H370 – jest przeznaczony dla procesorów Intel 8. generacji.
• Intel H310 – również współpracuje z CPU z rodziny Coffee Lake. Różni się od H370 tym, że jest tańszy, obsługuje mniej linii PCI-E, portów USB, SATA oraz brak wsparcia dla macierz RAID.


• B – to propozycje biznesowe, choć często znajdują zastosowanie w mniej wymagających komputerach graczy, czy domowych centrach multimedialny. Nie wspierają podkręcania procesorów, zazwyczaj wspierają również mniejszą liczbę portów niż chipset H czy Z.
• Intel B460 – rekomendowany dla większości 6-rdzeniowych procesorów najnowszej 10. generacji z zablokowanym mnożnikiem.
• Intel B360 – jest przeznaczony dla procesorów Intel 8. generacji.
• Intel B250 - to chipset dla procesorów Intel 6. i 7. generacji.


• Q – również jest propozycją biznesową, choć technicznie nieco bardziej zaawansowana od chipsetu B. Obsługuje zazwyczaj więcej portów i złączy.
• Intel Q370 – dla procesorów Intel 8. Generacji
• Intel Q270 – dla procesorów Intel 6. i 7. generacji
• Intel B250 - to chipset dla procesorów Intel 6. i 7. generacji.

Dostępne są również chipsety C, jednak te skierowane są do stacji roboczych, serwerów oraz dla procesorów Intel Xeon, zatem pominę je.

Chipsety AMD:

• X – to najbardziej zaawansowana seria chipsetów od AMD. Dostępne są ich dwa rodzaje – dla podstawki AM4 oraz TR4.
• AMD X570 – chipset rekomendowany dla posiadaczy 8 rdzeniowych jednostek Ryzen trzeciej generacji, które biorą pod uwagę przejście na nowsze układy marki AMD. Przy zakupie warto zwrócić uwagę na rewizje płyty. Starsze wersje nie posiadają wsparcia dla pierwszej generacji procesorów Ryzen.
• AMD X399 – to układ dla procesorów AMD Threadripper 1. i 2. generacji. Wspiera oczywiście podkręcanie, a także pamięć RAM w trybie Quad Channel oraz Multi-GPU.
• AMD X470 – to z kolei najnowszy chipset dla procesorów z na socket AM4. Umożliwia podkręcanie oraz wsparcie dla technologii AMD StoreMi.
• AMD X370 – to nieco starszy model dla podstawki AM4. Również umożliwia overclocking procesora, jednak nie obsługuje AMD StoreMi.


• B – to układ dla użytkowników, którzy oczekują wysokiej wydajności, ale jednocześnie nie planują ekstremalnego podkręcania ani korzystania z kilku kart graficznych.
• AMD B550 – najnowszy chipset dla trzeciej generacji procesorów Ryzen. Technicznie nie różni się znacząco od B450, jednak jest rekomendowany dla osób, którym zależy na możliwości dalszej rozbudowy komputera, bez obaw o kompatybilność z nadchodzącymi procesorami czwartej generacji Ryzen.
• AMD B450 – to chipset ze wsparciem AMD StoreMi.
• AMD B350 – jest nieco starszy i nie współpracuje z technologią AMD StoreMi.


• A – to podstawowe układy dla mniej zaawansowanych użytkowników, którzy nie planują podkręcania.
• AMD A320 – to podstawowy, mainstreamowy chipset. Nie wspiera technologii AMD StoreMi oraz nie pozwala na overclocking.

Na jakie parametry płyt zwrócić szczególną uwagę?

No dobrze – wiesz już, że absolutnie najważniejszym elementem, który musisz wziąć pod uwagę, dobierając płytę główną, jest jej socket oraz chipset. Ale na co jeszcze warto zwrócić uwagę?

Sekcja zasilania

W przypadku wyboru procesorów AMD, warto szczególną uwagę zwrócić na sekcję zasilania płyty głównej. Nie trzeba oczywiście w tym celu dokonywać oględzin laminatu (aczkolwiek wyjątki się zdarzają). Aby uprościć to zagadnienie, kieruj się zasadą, w myśl której do procesorów 4 rdzeniowych (8 wątkowych) oraz 6 rdzeniowych należy dobierać płyty główne z chipsetami B450/B550 (lub wyżej).

Do procesorów 8 rdzeniowych i więcej, proponuje się dobierać płyty główne z chipsetami X470/570, które zapewnią odpowiednie warunki pracy dla procesora. W ten sposób sekcja zasilania nie będzie też nadmiernie przeciążana.

Warto również, niezależnie od wybranego chipsetu, wybrać płytę z jak najmocniej rozbudowanym chłodzeniem sekcji zasilania. Taki system chłodzenia stanowią najczęściej dwa radiatory otaczające socket płyty głównej.

Porty wewnętrzne

Pierwszą rzeczą są porty wewnętrzne. Na laminacie każdej płyty znajdziesz złącza PCIe, banki pamięci RAM czy porty SATA. Musisz jednak zwrócić uwagę na to, ile ich jest oraz jakiego są rodzaju. Omówię najpopularniejsze i najważniejsze z nich.

Zacznijmy od banków pamięci RAM. Te występują zazwyczaj w liczbie dwóch, czterech lub ośmiu. Ważne, aby zwrócić uwagę na rodzaj obsługiwanej pamięci – aktualnie najnowszym i najpopularniejszym typem są kości DDR4.

Konsumenckie płyty główne, z czterema bankami RAM obsługują do 64GB pamięci operacyjnej. W zależności od chipsetu płyty głównej maksymalne taktowanie zegara może się różnić (im wyższy chipset, tym wyższe taktowanie).

Dla płyt głównych pod procesory AMD zawsze warto wybierać najszybsze kości, jakie są obsługiwane przez płytę główną. Standardem jest tutaj 3200Mhz, które pomaga procesorom Ryzen (z uwagi na ich architekturę) osiągać lepszą wydajność.

Płyty główne bez dopisku „Z” dla marki Intel, obsługują zazwyczaj jedynie 2666Mhz. Z tego też względu, potencjał szybszych modułów będzie zmarnowany. Warto mieć to na uwadze podczas doboru pamięci RAM dla tych CPU.

Porty PCIe służą do podłączania kart graficznych, dźwiękowych czy jakikolwiek innych kart rozszerzeń. Wyróżnia się kilka typów tego złącza:

• x16
• x8
• x4
• x1

Różnią się one przepustowością danych – oczywiście PCIe x16 jest najwydajniejsze i osiąga przepustowość rzędu 32 GB/s. Obecnie większość płyt głównych zostaje wyposażone w najnowszy standard gniazda – 3.0. Aczkolwiek na rynku dostępne są już płyty główne ze slotami PCIex generacji 4.0. Warto też w tym miejscu nadmienić, że są one wstecznie kompatybilne. Zatem nie ma obawy o montaż karty graficznej z PCIex 3.0 zarówno w slotach nowszej, jak i starszej generacji, choć bardzo stare płyty z PCIex 1.0 mogą wymagać konkretnego chipsetu do uruchomienia kart z PCIex 3.0 i wyżej.

Złącza SATA umożliwiają podłączenie dysków HDD, SSHD oraz SSD. Obecnie najszybszym standardem jest SATA III, która osiąga przepustowość rzędu 6 Gbit/s.

Złącze M.2 to nowy standard, który służy do podłączenia dysków SSD właśnie w tym formacie. Należy zwrócić uwagę z jaką magistralą współpracuje ten port. Może to być zarówno SATA III jak i PCIe – oczywiście to drugie gwarantuje zdecydowanie wyższe osiągi. Dodatkowe przyśpieszenia da również wsparcie protokołu NVMe. Dostępne są także różne rozmiary takich dysków, jednak większość płyt głównych jest do tego przygotowana.

Kolejną rzeczą, na którą warto zwrócić uwagę, są porty na panelu frontowym. Prócz oczywiście złączy do włączania i restartowania komputera, na panelu mogą znaleźć porty USB czy audio. Warto zatem sprawdzić, czy płyta posiada wystarczającą liczbę, chociażby złączy USB 3.0.

Złącza wentylatorów na płycie głównej przydadzą się szczególnie wtedy, gdy nie posiadasz kontrolera obrotów wentylatorów. Jedno z nich zawsze jest przeznaczone dla chłodzenia procesora (zazwyczaj podpisane CPU_FAN). Możesz się również spotkać ze złączem dla pompy wodnej – przyda Ci się, gdy korzystasz z chłodzenia wodnego.

Złącza LED RGB/ARGB. Jeśli zależy Ci na obudowie z wentylatorami, paskami RGB, warto całość zsynchronizować. W celu sterowania tymi systemami podświetlenia, należy podłączyć je pod kompatybilne złącze RGB lub ARGB. Różnica w tych standardach polega na ilości i rozkładzie pinów portu przyłączeniowego. Standardowo jest to 4 pin dla RGB oraz 3 pin dla ARGB w układzie 1–2. Dodatkowo dobór odpowiedniego standardu jest o tyle istotny, iż nie da się tutaj zastosować żadnej przejściówki. Wentylatory RGB posiadają możliwość sterowania jednolitym kolorem podświetlenia, z kolei standard ARGB poszczególnymi diodami, co daje dużo szerszy zakres kontroli, a tym samym wiele opcji efektów iluminacji.

Panel I/O

Czyli panel wejść/wyjść, który finalnie znajduje się z tyłu obudowy. Zazwyczaj podłączane są do niego peryferia, takie jak mysz, klawiatura, monitor czy drukarka. Jakie porty się tam przydadzą?

Zacznijmy od PS/2, który powoli odchodzi już do lamusa. Jest to port, do którego podłączane są mysz i klawiatura, jednak obecnie produkowane akcesoria korzystają już ze złącza USB. Niemniej, jeżeli Twoje akcesoria mają okrągłe wtyczki, warto pamiętać, aby płyta była w takie złącze wyposażona.

A skoro o USB – jego również nie może zabraknąć. Prócz wspomnianej klawiatury i myszki, często wykorzystuje się je do podłączenia drukarki, dysku zewnętrznego, pendrive’a czy na przykład odbiornika od gamepada. W przypadku, gdy chcesz wykorzystywać ten port do transferu plików, dobrze, aby był on w jak najwyższym standardzie – USB 3.2, 3.1 bądź 3.0. Dziś dostępne są również płyty wejściami USB typu C.

Nie każda płyta posiada również wyjście obrazowe. Jest to szczególnie istotne, jeśli korzystasz ze zintegrowanego układu graficznego w Twoim procesorze. Zwróć zatem uwagę na to, jakie wejście znajdziesz w swoim monitorze – może to być jedno ze starszych złącz VGA lub DVI bądź nowsze – HDMI lub DisplayPort. Dodatkowo warto mieć na uwadze, że złącza na płycie głównej to nie wszystko. Sam procesor musi mieć również zintegrowany układ graficzny. Procesory marki Intel z dopiskiem „F”, nie posiadają takiego układu. Z kolei wszystkie procesory marki AMD bez dopisku „G” w nazwie, również nie posiadają iGPU.

Dalej mamy na przykład złącze RJ-45, a więc port ethernet, który służy do podłączenia kabla od internetu. To złącze znajduje się na każdej płycie.

Na koniec zostały złącza audio. Służą do podłączania słuchawek, głośników oraz mikrofonów. W zależności od układu dźwiękowego, może być dostępna różna liczba wejść (3 lub 6).

Zintegrowana karta dźwiękowa

Obecnie każda płyta główna posiada swój własny układ audio. Jeżeli nie jesteś audiofilem, ale zależy Ci na w miarę dobrej jakości dźwięku – zwróć uwagę na to, jaką kartę zaimplementował producent MOBO. Jeżeli dźwięk nie jest dla Ciebie aż tak istotny lub po prostu sięgniesz po zewnętrzną kartę dźwiękową, to zintegrowany układ nie odgrywa zbyt wielkiej roli przy wyborze płyty.

Obecnie zdecydowanie największą popularnością cieszą się układy Realtek. Dostępne jest kilka modeli, a poniżej uporządkowałem je od najlepszych jakościowo:

• ALC 1220
• ALC 1150
• ALC 892
• ALC 887

Dodatkowe moduły

Płyty główne mogą być wyposażone w dodatkowe moduły, takie jak Wi-Fi czy bluetooth. Jeżeli planujesz korzystać z takiego rozwiązania, zamiast dokupować dodatkowe akcesoria, poszukaj modelu wyposażonego w odpowiedni układ.

Informacje pochodzą ze stron:
X-kom
Windows101Tricks